De geheime agenda van Giri (3)

Precies op 1 september heeft de FIDE de nieuwe ratings per 1 september 2015 bekendgemaakt. Tijd dus voor een nieuwe aflevering van De geheime agenda van Giri. En een prognose!

De tussenstand in het  klassement voor de twee ratingtickets voor het Kandidatentoernooi 2016 ziet er nu zo uit:

===========Ratingsom jan t/m sept Gemiddeld

1. Topalov                25.240                   2804,44
2. Giri                       25.087                   2787,44
3. Grischuk              25.082                   2786,88
4. Kramnik               25.027                   2780,77
5. So                         25.014                   2779,33
6. Aronian                24.965                   2773,88

Topalov leidt superieur. Hij zal zich ongetwijfeld kwalificeren. De strijd om het tweede ticket blijft ongemeen spannend, zoals al bleek uit het ingelaste overzicht van vorige week, waarin al op de septemberratings is vooruitgelopen.

Giri leidt in de septemberstand met een neuslengte voorsprong: . In dit overzicht zijn de resultaten van het toptoernooi om de Singlefield Cup in St. Louis in de VS nog niet verwerkt. Het toernooi begon goed voor Giri met een overwinning op Grischuk, zijn belangrijkste concurrent. De Rus wist zich echter knap te herstellen en sloeg terug met o.a. een overwinning op Carlsen. Giri is nog niet van hem af.

Er volgen nog de maandratings van oktober, november en december.  Het verschil tussen Giri en Grischuk is dus  klein, maar zo’n klassement met gemiddelde maandelo’s heeft zo zijn subtiliteiten.

We hebben niet veel ervaring met het bijhouden en interpreteren van dit soort tussenstanden, maar twee factoren zijn heel belangrijk:

1. Het dempend effect van veranderingen (+ en -) naarmate de einddatum nadert.
2. De omstandigheid of een speler actueel boven of onder z’n gemiddelde maandrating in de tussenstand opereert. Dit is een heel belangrijke factor die momenteel in het voordeel van Giri werkt, zoals we hieronder zullen zien in het tussenklassement voor oktober (ja, nu al!).

Uiteraard zijn de oktoberratings nog niet officieel bekend, maar hieronder  volgt al  een nieuwe stand waarin de resultaten van de Singlefield Cup zijn meegenomen. Dit zullen waarschijnlijk ook de oktoberratings zijn, want het schaakcircus reist door naar Azerbeidzjan waar over ruim een week de World Cup begint. De resultaten hiervan tellen nog niet mee in oktober, omdat het toernooi pas in die maand eindigt.

Dat levert de volgende nieuwe tussenstand op:

===========Ratingsom jan t/m okt Gemiddeld

1. Topalov                28.053                   2805,3
2. Giri                       27.885                   2788,5
3. Grischuk              27.856                   2785,6
4. Kramnik               27.803                   2780,3
5. So                         27.774                   2777,4
6. Aronian                27.749                   2774,9

(Onder voorbehoud, ervan uitgaande dat deze zes spelers uitsluitend in actie komen op de WC, waarvan de resultaten pas meetellen voor de novemberratings).

Laten  we de strijd tussen Giri en Grischuk eens nader bekijken: Giri won in St. Louis 5 ratingpunten, dat brengt het nieuwe totaal in de tussenstand op 27.885, gedeeld door 10 is gemiddeld 2788,5, een stijging van een punt ten opzichte van september. Grischuk won 3 elopunten, dat brengt zijn totaal op 27.856, gedeeld door 10 is gemiddeld 2785,6. Maar toch een daling met ruim een punt! Kijken we naar de som: die is in september 25.087 tegen 25.082. In oktober groeit het verschil meer dan je zou denken: Giri komt op 27.885, Grischuk op 27.856, Van 5 naar bijna 30 punten.

Nog meer eigenaardigheden van een gemiddelden-klassement: toernooiwinnaar Aronian die veel van zijn oude glans lijkt te hebben teruggekregen, won in St. Louis ruim 19 elopunten. Zijn maandgemiddelde stijgt echter slechts een punt. Topalov verloor enkele ratingpunten, toch stijgt zijn maandgemiddelde  licht. Raar, maar waar.

Dit illustreert hoe Giri trendmatig in het voordeel is ten opzichte van Grischuk, beperkte schommelingen vergroten dankzij zijn hogere elo van dit moment het verschil sterker dan je wellicht zou denken op grond van de behaalde ratingresultaten, en die trend blijft gelden in de twee resterende maanden. Grischuk moet dus veel meer goedmaken dan het relatief kleine verschil dat de tussenstand aangeeft.

Het Kandidatentoernooi kent drie ingangen:

1. De voordeur. Als eerste kwam Anand binnen, als verliezend finalist in de WK-match tegen Carlsen. Vervolgens meldden zich Caruana en Nakamura, de nrs. 1 en 2. van de FIDE Grand Prix. En we zien Topalov al met een been binnen staan, hem kan het eerste ratingticket niet meer ontgaan. Bij dit gezelschap voegen zich de twee finalisten van de World Cup, die zijn binnenkort bekend, en ten slotte meldt zich de winnaar van het tweede ratingticket, (waarschijnlijk) Giri of Grischuk.
2. De achterdeur, voor reserves/vervangers (hierover later meer).
3. De geheime deur, waarmee de organisatie een speler naar binnen rommelt die een hogere maandelo heeft dan 2725 per 1 juli 2015. De ervaring van het recente verleden leert dat deze speler waarschijnlijk uit het land komt met een hoofdsponsor van het Kandidatentoernooi. Ik gok op een Rus,  want Gazprom is een van de belangrijkste geldschieters.

Deze spelers bepalen in een dubbelrondige achtkamp wie de nieuwe uitdager wordt van Carlsen in het najaar van 2016.

De World Cup in Baku, Azerbeidzjan

Ook via de World Cup zijn dus twee tickets te verdienen.  De World Cup is te vergelijken met een grandslam tennistoernooi, met een afvalschema. De twee finalisten uit een veld van 128 deelnemers gaan naar het Kandidatentoernooi. Alle toppers doen mee, behalve Carlsen en Anand.

Net als bij tennis zijn de sterkste spelers geplaatst, overeenkomstig de ratinglijst.  Topalov is als eerste geplaatst, Nakamura als tweede, Caruana als derde en Giri als vierde.

Voor Giri betekent dit dat hij tot de halve finale tegenstanders krijgt met een lagere rating dan hijzelf, voor wat dit waard is.  Een ‘logische’ halve finale op papier zou Topalov-Giri zijn en dat is meteen een geweldige winwinsituatie.  Wint Topalov dan kwalificeert de Bulgaar zich via de World Cup en gaan Giri en (vermoedelijk) Grischuk via de ratingroute door. Wint Giri dan plaatst hij zich natuurlijk automatisch via de World Cup.

De achterdeur, voor reserves/vervangers

Als Anand zou meespelen en zich zou plaatsen voor de finale, dan zou de nummer 3 van de World Cup als reserve worden toegelaten. Maar Anand speelt niet, net als Carlsen, dus we kunnen de nummer 3 van de WC schrappen als mogelijke  reserve.

De Russen Jakovenko en Tomashevsky kunnen als nummer 3 en 4 van de FIDE Grand Prix als reserve worden opgeroepen. Bijvoorbeeld bij een World Cup-finale Caruana-Nakamura. Volgens het schema is deze finale echter  onmogelijk, zij komen elkaar in theorie  al in de halve finale tegen. Op grond hiervan is alleen Jakovenko als reservekandidaat  te beschouwen, hij kan profiteren van een finaleplek van Caruana óf Nakamura. Tomashevsky valt af.

Het is ook mogelijk dat een geplaatste speler zich terugtrekt. Topalov heeft vorige maand in een interview met New in Chess aangegeven dat hij mogelijk van deelname afziet. Het Kandidatentoernooi is voor hem te zwaar, nu hij schaken met een gezin combineert, zo liet hij doorschemeren.

Moeten we dit serieus nemen? Ik denk het niet, maar het is wel nuttig te kijken wat de reglementen zeggen als hij  – of een andere kandidaat – van deelname afziet, nadat hij zich geplaatst heeft.

Zijn plek wordt dan ingenomen door de eerste reserve van de FIDE Grand Prix, Jakovenko dus. Als deze al via een andere manier is binnengerold (finaleplek Caruana of Nakamura in de World Cup) dan is de nummer drie van het  ratingklassement de vervanger. Dat zou dus  Grischuk of Giri kunnen zijn, of bij meer vervangers de volgende uit het ratingklassement.

Er is natuurlijk ook een mogelijkheid dat Grischuk de finale haalt in de WC. Hij speelt in de onderste helft van het schema en kan Giri in theorie alleen in de finale tegenkomen. Een finaleplek van Grischuk in de WC biedt Giri vrijwel zeker het tweede ratingticket.

Prognose

Alle mogelijkheden staan nu op een rijtje, tijd voor een prognose!  Uw Giri-guru schat de kans dat de Nederlands kampioen zich voor het Kandidatentoernooi plaatst op 75 procent (kansen in ratingklassement, kansen in World Cup, evt. finaleplek Grischuk in WC, strohalm als  reserve).

Dit lijkt zelfs een vrij conservatieve schatting. Natuurlijk, hij kan er nog naast grijpen, maar het moet wel heel gek lopen als hij dit nog uit handen geeft. Vormbehoud tonen, dat lijkt zijn belangrijkste opdracht voor de komende maanden. Grischuk zal buitengewoon goed moeten presteren om de achterstand in te halen, de kloof met de anderen lijkt al veel  te groot. Eigenlijk zit dat ticket al in de tas!

(Wordt vervolgd).

Wim van der Wijk