Te vrezen valt dat velen van ons de komende weken (maanden?) minder achter het bord zullen zitten dan we zouden willen in verband met de corona-pandemie. Althans gezeten tegenover een menselijke tegenstander op minder dan een meter afstand van elkaar. Donderdagmiddag 12 maart werd het duel Edese Schaak Vereniging (ESV) – HSG dat die avond vanaf 20:00 uur zou worden gespeeld in de SOS-competitie (wat een naam, in deze crisistijd) na koortsachtig (!) overleg geannuleerd.
De Stichts-Gooise Schaakbond verplaatst donderdag de competitie voor vier- en achttallen in principe naar april/mei, in onderling overleg tussen de teams. Maar verbiedt spelen op de geplande datum overigens niet. Zie https://www.sgs-schaakbond.nl/?p=4713
Een korte schets van de gebeurtenissen van donderdagmiddag 12 maart.
- E-mail van een teamlid van HSG – qua leeftijd tot de corona-risicogroep behorend – naar onze extern wedstrijdleider. Hij informeert of het na de persconferentie van Rutte van diezelfde middag nog wel zinvol is om te spelen.
- Telefonisch contact van onze wedstrijdleider met zijn collega in Ede. Die zegt dat er maximaal 36 mensen aanwezig zullen zijn op de clubavond, dus ruim onder de toegestane 100. Valt binnen de richtlijnen, dus spelen.
- Er volgt even later weer overleg, met als conclusie de wedstrijd toch te verplaatsen, waarover de spelers van HSG via e-mail worden geïnformeerd.
- De mail bereikt Ernst Jos helaas niet, hij zou op eigen gelegenheid naar Ede gaan en hoort daar niets vermoedend ‘s avonds ter plekke pas dat de wedstrijd is geannuleerd. Oeps!
Zelf was ik wel van plan te gaan spelen, maar ik juich het besluit toe, nu veel meer signalen erop wijzen dat het virus mogelijk veel besmettelijker is dan aanvankelijk gedacht. Ik besluit daarom niet intern te gaan spelen en meld me hiervoor af.
De schaakvrije avond biedt mij gelegenheid mijn partij van afgelopen zaterdag te gaan analyseren voor de website. Content is misschien welkom nu we mogelijk een schaakluwe periode tegemoet gaan.
Ik bedenk snel een werktitel: Droomvelden!
Eerst maar even de slotzin van het schaakverslag van Johan Hut in De Gooi- en Eemlander van maandag 8 oktober: ,,Wim van der Wijk boekte een opvallende eindspelzege op internationaal meester Frans Borm”.
Cool!
Ik haal niet vaak de krant als eenvoudig clubschakertje en nog nooit eerder in verband met een (vermeende) eindspelprestatie, naar mijn eigen opvatting het zwakste onderdeel van mijn spel.
Klopt het wel wat Johan schrijft over mijn partij tegen Frans Borm in de Gooise derby HSG – BSG 2 (4-4)?
Het beantwoorden van die vraag brengt mij in een rol van een slager die zijn eigen vlees keurt, maar gelukkig wel met behulp van een objectieve knecht, de computer (hoewel knecht?). Daar gaat-ie.
Diagram 1. Van der Wijk-Borm, stelling na wits 37e zet (Td4-b4).
Dit toreneindspel ontstond na een door zwart gekozen afwikkeling waarbij de dames werden geruild, in de overtuiging dat het eindspel remise moest zijn te houden. Met de kennis van nu lijkt dat een principieel verkeerde beslissing te zijn geweest.
Zelf dacht ik in eerste instantie ook dat het remise was. Ik roep ook wel eens ‘dat alle toreneindspelen remise zijn’, terwijl ik natuurlijk best weet dat dit gelul van een dronken aardbei is. Ik zag ook dat wit winstkansen heeft als zijn koning op c5 komt te staan.
Het vervolg is voorspelbaar: beide partijen sturen hun koning met spoed naar het crisisgebied. Zwart via Kh8-g8-f7-e6-d6. Wit via Kf2-e3-d4-c4.
Diagram 2. Van der Wijk – Borm, stelling na wits 41e zet.
Wederzijds vier koningszetten later. Wat kunnen we nu zeggen over:
De witte stelling:
Kc4: dicht bij het ‘droomveld’ c5. Het tweede droomveld a6 ligt nog ver buiten bereik maar mijn oog was er al wel op gevallen.
Tb4: staat goed achter de vrijpion, maar b4 is zeker niet het ideale veld. Dat is b2 (ook b1 is goed maar Tb2 dekt pion h2, kan nooit kwaad). Kwetsbaarheid pionnen wit op de koningsvleugel: nauwelijks.
De zwarte stelling:
Kd6: Verhindert voorlopig Kc5. Maar is kwetsbaar voor een torenschaakje op de d-lijn.
Tb8: Misplaatst, staat vóór in plaats van achter de witte vrijpion, zoals wordt aanbevolen in alle leerboekjes. Op het eerste gezicht weinig kans op positieverbetering.
Kwetsbaarheid pionnen zwart op de koningsvleugel: ernstig. Als op de damevleugel de b en c-pion worden geruild en gelijktijdig ook de torens eraf gaan, wint wit het pionneneindspel op z’n sloffen.
Saldo van plussen en minnen: wit staat op grond van bovengenoemde stellingskenmerken beter.
Wat vindt de computer? Een evaluatie van ruim plus 1, valt misschien nog een beetje tegen.
De computer geeft de volgende waarderingen voor zwarts drie beste voortzettingen in de stelling van het tweede diagram, waarin de dreiging Tb4-b2-d2+ om een passend antwoord vraagt.
41. …, c5 (!) + 1.04
41. …., Te8 (!?) + 1.62
41. …., Ta8 + 1.69
Andere zetten, bijvoorbeeld een pionzetje (41. …, g6) op de koningsvleugel verliezen aangezien zwart zich niet meer kan verweren tegen de dreiging Tb4-b2-d2+ gevolgd door Kc5.
Om aan te geven hoe ernstig deze dreiging is, verplaatsen we Tb4 in een analysediagram naar b2. De evaluatie van de computer loopt dan net zo snel op als de beursindex op de vrijdagse hersteldag na de historische coronacrash op donderdag: bijna plus 5 voor wit.
Van der Wijk-Borm, analysediagram 1.
Wit speelt op de volgende zet Td2+ met verovering van veld c5. Nu de toren niet meer op b4 staat, kan wit …, c5 beantwoorden met Kb5, ook met eenvoudige winst.
We zullen de drie speelbare antwoorden nu één voor één bekijken. Eerst de partijvoortzetting, dan het alternatief met hetzelfde idee en ten slotte de zet die zwart had moeten spelen.
Diagram 3. Van der Wijk-Borm, stelling na de 41e zet van zwart.
,,Je gaat het pas zien als je het doorhebt”
Deze beroemde tegeltjeswijsheid van Johan Cruijff is hier zeker van toepassing. Ik had het door en ik zag het en speelde dus 42. Tb2!
Ik geef zwarts zet 41. …, Te8 overigens een !?. De uitroepteken staat voor de geniepigheid, want als wit nu 42. b7?? had gespeeld, dan zou zwart zelfs winnen, na 42. …, Te4+ 43. Kc3 Txb4 44. Kxb4 Kc7 en zwart verovert de b-pion met behoud van zijn pion c6.
Het vraagteken staat voor het missen van de laatste kans op de pionzet c6-c5 (waarover later dus meer).
Na mijn antwoord 42. Tb2! dreigt 43. Td2+ enz. Dus zwart heeft maar een zet: 42. Te4+ waarop ik correct antwoordde met 43 Kc3!
Diagram 4. Van der Wijk-Borm, stelling na de 43e zet van wit.
Da’s logisch, zou de grote Johan zeggen. De koning houdt contact met veld b4, de route naar een van de droomvelden, c5 of a6. De witte b-pion dreigt nu door te lopen, dus de zwarte toren moet terug naar de onderste rij (43. …, Te3 44. Kb4! Te8 45. Td2+ en 46 Kc5, strategisch doel bereikt).
Diagram 5. Van der Wijk-Borm, stelling na de 43e zet van zwart.
Zwart heeft wel vooruitgang geboekt: de witte koning is teruggedrongen in verband waarmee het beoogde torenschaakje op de d-lijn effect mist: 44. Td2+? Kc5!=
Ook 44. b7? is voorbarig: 44. …, Tb8 45 Kc4 Kc7 46 Te2 Kd6!=
Dus…
Diagram 6. Van der Wijk-Borm, stelling na de 44e zet van wit.
44 Kb4!
‘Sukkel!’
Dit lijkt niet het ideale veld voor de koning, die hier op het eerste gezicht de witte toren hinderlijk in de weg staat. Maar veld b4 is de springplank naar de droomvelden c5 of a6.
Niks sukkel dus, maar ‘paradoxaal goed’. Soms moet je, om een doel te bereiken, eerst iets doen wat je eigenlijk liever niet wilt. (Niet alleen in het schaakspel, overigens).
Wit heeft hier veel vooruitgang geboekt en dreigt Td2+ gevolgd door Kc5 met een zo goed als gewonnen stelling. Zwart heeft hier nog een opmerkelijke verdediging die we hierna zullen bekijken, maar eerst de partijvoortzetting die snel verliest.
Diagram 7. Van der Wijk-Borm, stelling na de 44e zet van zwart.
Dit schaakje was OK met de witte koning op c4, maar is nu een blunder. Het schaakje voorkomt weliswaar dat de koning c5 bereikt, maar staat hem wel de oversteek naar a6 toe, een nog beter veld. Er volgde uiteraard 45. Ka5 Te8 46. Ka6 en opgegeven, want promotie van de b-pion is niet meer te voorkomen.
Diagram 8, slotstelling.
Bijvoorbeeld 46. …, Ta8+ 47. Kb7 Te8 48. Ka7 gevolgd door b7 en b8D.
Zoals gezegd: zwarts 44e zet was fout, hij hard zich hardnekkiger kunnen verdedigen met 44. …, Te1(!)
Zie Analysediagram 2
Ogenschijnlijk heeft de toren aan deze kant van het bord niets te zoeken en geeft hij de verdediging van het promotieveld b8 op. Toch is dit een slimme zet, waarbij zwart profiteert van de tijdelijke blokkade van de witte toren door de witte koning. 45. b7 is nu te verdedigen met 45. …, Kc7.
Zwart kan met schaakjes op de a- en c-lijn voorkomen dat de witte koning oprukt.
Toch is deze resource onvoldoende: de witte koning komt via een brug toch op c5!
Vanuit de diagramstelling: Na 45. Td2+ Ke6 46. Td4! (brug) Tc1 47. Tc4 Tb1 48. Kc5 valt pion c6, met een gewonnen eindspel voor wit. Zie Analysediagram 3
Er kan hier volgen: 48. …, Kd7 49 Td4+ Kc8 50 Kxc6+- (Evaluatie 2.22).
We gaan nu de alternatieven voor zwart onderzoeken, zoals hierboven aangeven bij diagram 2.
41. …, c5 (!) + 1.04
41. …., Ta8 + 1.69
Eerst het broertje van de partijzet 41. …, Te8: dus 41 …, Ta8.
Zie analysediagram 4
Ook hier vervolgt wit zijn plan om de koning naar c5 (of a6) te brengen. Dus 42. Tb2! met de ons inmiddels bekende dreiging 43. Td2+ en 44. Kc5.
Zwart kan dit alleen voorkomen met 42. …, Ta4+ waarna wit weer 43 Kc3 speelt.
Zie analysediagram 5.
Hier volgt op zowel 43. …, Ta3+ als 43. …, Ta8 44. Kb4! Ta1 ( 44. …, Tb8 45. Td2+ en 46. Kc5) en wit bouwt weer de ons reeds bekende brug met 45. Td2+ Ke6 en 46. Td4, vergelijkbaar met de stelling van analysediagram 3. Conclusie: ook na 41. …, Ta8 bereikt de witte koning droomveld c5 en valt pion c6 met winst.
Blijft over de zet die zwart had moeten spelen in de stelling van diagram 2:
41. …, c5!
Zie analysediagram 6.
Het is nu of nooit. Met de toren op b4 kan wit niet Kb5 spelen maar moet hij vervolgen met 42. Tb5.
Deze stelling lijkt zwart de beste remisekansen te bieden, maar de computer dicht wit nog behoorlijke kansen toe, waarbij de trend bij invoering van de voorgestelde zetten opvallend stijgend is.
Na zwarts min of meer gedwongen antwoord 42. …, Tb7. (Na 42. …, g6? speelt wit sterk 43. b7+-) ontstaat de volgende stelling.
Zie analysediagram 7.
Na afloop dachten de spelers (en omstanders) dat zwart de stelling remise moet kunnen houden als wit vervolgt met 43. Txc5 Txb6 44. Txf5 Ke6. Correct, pionwinst is hier inderdaad niet voldoende voor partijwinst.
De computer ziet echter nog wel degelijk kansen in de diagramstelling met 43. h3! g6 44. g4 fxg4 45. hxg4
Analysediagram 8.
De computer beoordeelt deze stelling als gewonnen voor wit met een waardering van ruim 3,5, zowel na zwarts 45. …, h5 als 45. …, Tb8.
Op zich best interessant om deze stand uit te spelen maar voor de winst moet wit nog flink wat sterke zetten doen die het begrip van de clubschaker waarschijnlijk te boven gaan en daardoor minder leerzaam zijn dan de meer eenvoudige patronen en sleutelzetten uit de partij- en analysediagrammen hierboven. Deze kunnen de lezer wellicht nieuwe eindspelinzichten bieden, namelijk hoe je met eenvoudige middelen strategische doelen kunt bereiken.
Was het hiermee een ‘opvallende eindspelzege’, zoals Johan Hut schrijft?
Môwh, er staan wel gekkere dingen in de krant. In elk geval beoordeelt de computer al mijn zetten vanaf het eerste diagram als optimaal.
Wim van der Wijk
NL 
EN
Beste Wim,
Gefeliciteerd met je mooie overwinning en bedankt voor de uitgebreide analyse. Jammer dat je stopt en je aansluit bij het oordeel van de computer. Volgens mij is het remise na 45…h5! bijvoorbeeld 46.gxh5 gxh5
Zwart heeft nu een vrijpion en dwingt wit tot afwikkelen:
47.Txc5 Txb6 48.Txh5. ik zie niet hoe wit kan winnen na 48…Tb8, bijvoorbeeld 49.Te5 Tb1! Toreneindspelen zijn altijd remise in tegenstelling tot pionneneindspelen, die zijn altijd verloren!
Misschien leuk voor het weekend! Groeten, Herman
Dank! Maar de computer speelt geen 47. Txc5? maar 47. f5!
Ik heb ervoor gekozen geen analyses te geven van zetten die ik zelf niet had kunnen vinden. Past niet meer bij de partij, maar als eindspelstudie zeer interessant en misschien ook wel nuttig om zonder engine te analyseren. Succes ermee!