Het laatste schaakboek wat ik tot nog toe gekocht heb was naar aanleiding van de laatste boekbespreking van Johan Hut in de Gooi en Eemlander van 18 april 2020, “Schwindelen is slim en niet per definitie gemeen”, zie https://www.schaaksite.nl/2020/04/22/schaakrubrieken-weekend-18-april-2020/. Ik had al een andere recensie gelezen, maar Johans stukje gaf de doorslag en heb het boek The Complete Chess Swindler van David Smerdon meteen besteld. Het boek heb ik nu ruim een maand in mijn bezit en heb er nog geen seconde spijt van! Het is genieten geblazen van alle schwindels. Ook staan er leuke quotes in o.a. van Monty Python, Hein Donner en zelfs van Obi-Wan Kenobi uit Star Wars!
Het boek doet me denken aan de boekjes Schaakcuriosa en Nieuwe Schaakcuriosa van Tim Krabbé, dat later als één boek, Chess curiosities, in het Engels is verschenen. Sterker nog, David Smerdon refereert regelmatig aan Tim Krabbé en noemt zelfs zijn website (https://timkr.home.xs4all.nl/chess/chess.html ) in het kader van The Ultimate Blunder (opgeven terwijl je gewonnen staat!).
David Smerdon heeft de schwindel helemaal uit geanalyseerd en bekijkt de psychologische kanten er van, zoals Arrogantie, Ongeduld, Angst enz., en probeert je te trainen om zelf gebruik te maken van een schwindel. De ondertitel van het boek is How to save points from lost positions. Dat geeft al aan wat een schwindel is: je staat dus verloren, maar je probeert je tegenstander een loer te draaien!
Een schaakcomputer geeft nooit een schwindel advies, die kijkt alleen naar de scores en geeft een top drie van zetten die bijvoorbeeld respectievelijk -13, -14 en -15 punten opleveren. De beste zetten voor een schwindel kan volgens de computer wel -20 zijn, maar waar het vooral om gaat is om zodanige zetten te doen dat je tegenstander niet door heeft dat je bezig bent een val op te zetten.
Na enkele hoofdstukken gelezen te hebben lukte het mij op Lichess ook een schwindel uit te voeren. Sterker nog: onderstaande stelling lijkt wel wat op het eerste voorbeeld dat David Smerdon geeft, waarin hij zelf vier pionnen achter stond in een toreneindspel.
CarlvonClauswitz (2150) – IJsvogel (2034).
Lichess Rated Blitz Game 5 min (zonder increment).
Voor wie het nog niet wist: IJsvogel is mijn nickname op Lichess.
Stelling na 41.f4.
Stellingbeoordelingen variëren volgens Smerdon van:
- Je staat wat minder
- Je staat slecht
- Je staat totaal verloren
Maar daar kan nog een schepje bovenop met: 4. Waarom speel je eigenlijk nog?
Bovenstaande stelling wordt beoordeeld door de computer als +50 voor wit! Ik gaf niet op! Waarom weet ik niet precies. Was het intuïtie? Of waren het de lessen van David Smerdon?
De partij ging als volgt verder: 41… Td2 Ik dacht: mijn pionnen moet ik eerst weggeven. 42. Lxb4 Het viel me al een tijdje op dat mijn tegenstander toen hij gewonnen stond, alles à tempo speelde! Dat lijkt op Ongeduld en Arrogantie. Hij (of zij?) zal zich geërgerd afgevraagd hebben waarom ik niet opgaf. 42… Tg2 Lokt de witte toren naar de g-lijn. 43. Tg5+ (43. g5 was beter) 43… Kh8! Die uitroeptekens zet Smerdon ook overal bij, terwijl de computer het helemaal niks vindt, die zegt dat 43… Kf7 beter is, want dan sta je -20 in plaats van -147! Maar die uitroeptekens gaan om het schwindelen en omdat je al verloren staat kun je best nog wat extra slechte zetten doen om die schwindel te bereiken.
44. f5 a5 Die laatste pion wilde ik ook kwijt. 45. Lxa5 Nog steeds à tempo, kennelijk zonder enig nadenken gespeeld en misschien ook uit frustratie dat ik niet opgaf. 45. Lc3+ Kh7 46.Tg7+ leidt tot mat in 12. 45… Tg1+ wat irritatie schaakjes erbij 46. Kb2 Tg2+ 47. Ka3 Th2 48. Lc3+ Kh7
49. f6 Sneller is 49. Th5+ Txh5 50. gxh5 Kg8 51. f6 Kf7 52. h6 Kg8 53. h7+ Kxh7 54. f7 en de pion loopt door. 49… Kh6 50.Tg7?? En daar is dan de blunder waar ik op heb zitten loeren vanaf de 40e zet! Wit kon nog makkelijk winnen na 50. Tf5 Kg6 51. f7 en mat in 3, en daar helpt zelfs geen schwindel meer tegen.
Hier komt de schwindel: 50… Txa2+! 51. Kxa2 weer à tempo gespeeld! Lichess herkent onmiddellijk het pat, ½-½. Ik had graag het gezicht van mijn opponent willen zien toen die de uitslag zag!
Interessant is nog om te weten of wit nog van de dolle toren af kon komen, maar dat blijkt niet het geval, bijvoorbeeld: 51. Kb4 Ta4+ 52. Kc5 Tc4+ 53. Kd5 Td4+ 54. Ke6 Td6+ 55. Kf7 Td7+ 56. Kg8 Td8+ 57. Kf7 Td7+ 58. Ke6 Td6+ 59. Kf5 Td5+ 60. Le5 Txe5+ 61. Kf4 Te4+ 62. Kg3 Te3+ 63. Kh4 Th3+ 64. Kxh3 pat.
Nu zal een schwindel niet vaak lukken maar als het een ½ punt scheelt op vijf partijen dan kan dat zo maar 30 ratingpunten schelen op jaarbasis, volgens Smerdon. Dat lijkt mij wat overdreven dat halve punt per vijf partijen. In mijn database heb ik gezocht naar schwindels, maar dat viel toch erg tegen: ik vond er geen een! In die enkele partijen waarin ik goed weg kwam (dacht ik) bleek ik al gewonnen of gelijk te staan.
Matpotentieel
Iets geheel anders nu (“And now for something completely different.” – Monty Python). Onderstaande partij speelde ik ook op Lichess en kreeg te maken met matpotentieel, dat Lichess goed door had, maar dat mij wel verraste.
Johan65 (1972) – IJsvogel (2019), Hourly Blitz Arena, 21-04-2020
5 min (zonder increment).
Nog iemand die Johan heet! Het was al bekend dat Johan Hut niet meer schaakte, of… zou hij stiekem wel op internet schaken? Ik heb Johan wel eens uitgenodigd voor de interne competitie en hem uitgelegd dat je gerust midden in het seizoen kon instromen, maar hij is er jammer genoeg nooit op in gegaan. Als die ’65’ slaat op de leeftijd dan was het niet Johan Hut, want die was 59 en als die ’65’ op het geboortejaar 1965 slaat, dan was het ook niet Johan Hut, want die was geboren in 1961.
Stelling na 56. Kg5
Beide spelers hadden niet zo heel veel tijd meer, maar ik (met zwart) wilde graag mijn pion naar de overkant brengen en de partij tot winst voeren. En als het niet lukte, dan maar remise maken.
56… Tf3 Beter was 56… Tb4 57. Lf4 Tc4! Tempozet waar ik niet aan gedacht had tijdens de partij. 58. Le3 Ke5 59. Lf2 Tg4+ 60. Kh5 Tg2 61. Lc5 f4 en zwart wint gemakkelijk. 57. Lb8 Tf1 58. Lc7 Tg1+ 59. Kf4 Tg4+ 60. Kf3 Kd5 61. Lb8 Tb4 62. Lc7 Tb3+ 63. Kf4 Ke6 64. Kg5 Tb1 65. Kf4 Kf6 66. Ld6 Td1 67. Lc7 Tb1 Het is wel duidelijk dat zwart zoekende is naar een goede winstpoging. De zetten van zwart snijden geen hout en wit speelt razend snel zijn zetjes zonder iets weg te geven. Deze Johan65 was duidelijk een ervaren snelschaker! Zwart staat overigens nog steeds gewonnen, maar ik heb zoveel zetten verspilt dat de weinige tijd nu een probleem gaat worden. 68. Ld6 Tb3 69. Lc7 Ta3 70. Ld6 Ta4+ 71. Kf3 Kg5 72. Lc7 Ta3+ 73. Ke2 f4 74. Ld6
In razende tijdnood geef ik mijn toren weg! 74… Kg4?? 75. Kf2?? Vergeet in razende tijdnood mijn toren te pakken. 75… f3?? en weer! 76. Lxa3 Nu wel. Dan maar remise, zou je denken. 76… Kf4 77. Lb4 Ke5 78. Lf8! Na 78. Kxf3 zou Lichess de partij onmiddellijk tot remise verklaren, maar deze Johan65 pakt die pion niet! Is dat sluwheid? Je zou het ook onsportief kunnen noemen. 78… Kd5 79. Lh6 Pakt mijn pion nog steeds niet. 79… Ke4 80. Le3
Hier viel mijn vlag! Remise dacht ik, maar nee! Lichess zegt 1-0! Wat? Hè? Dat heeft die Johan65 vast geweten, want daarom pakte hij die pion niet.
Heeft wit dan matpotentieel?
En hier bevinden we ons in de diepe krochten van het schaakspel. De vraag is nu: Kan wit met hulp van zwart, mat geven? Zwart moet dus de allerslechtste zetten doen, een soort zelfmat dus!
Als het zelfmat niet lukt, dan is het remise; als het wel lukt dan wint diegene die niet door de vlag ging!
Eens kijken: 80… Kd5 81. Kg3! 81. Kxf3 is remise. 81… f2 82. Kf4 f1L! De allerslechtste zet nietwaar? Met een paard lukt het niet om een zelfmat te maken. Probeer dat maar uit. Met toren en dame al helemaal niet. De zwarte loper staat op een andere kleur dan de witte loper. Ook dat is van belang! Als beide lopers van dezelfde kleur zijn, dan lukt het zelfmat ook niet! 83. Kg5 Ke6 84. Kh6 Kf7 85. Ld2 Kg8 86. Le3 Kh8 87. Lf4 Lc4
88. Le3 Lg8 89. Ld4# En daar is ie dan: zwart staat mat! De uitslag 1-0 was dus terecht, want wit heeft matpotentieel, hoe onwaarschijnlijk het ook is om dat voor elkaar te krijgen, maar zo zijn de regels en Lichess kent die regels dus ook!
Cheater!
Al twee of drie keer kreeg ik op Lichess onderstaande melding over ‘a cheater’, waarbij ik 5 Blitz rating punten terug krijg van iemand die blijkbaar vals gespeeld heeft!
Ik was benieuwd welke partij dat dan was en heb gekeken in de partijenlijst waarbij ik 5 ratingpunten verloren had. Vervolgens die partijen gedownload en bekeken met de computer, maar kon geen vals spel ontdekken, want die tegenstanders speelden ook vele slechte zetten, die ik niet afstrafte.
Dus vraag ik me af of Lichess die partijen niet laat zien om te downloaden of dat er gehele andere maatstaven zijn om vals spelen aan het licht te brengen? Lichess wil zelf niet vertellen waar ze op controleren, juist om te voorkomen dat valsspelers tussen die controles door kunnen glippen!
Overigens betroffen alle cheater meldingen snelschaakpartijen en geen Rapid partijen zoals we bij HSG online spelen. Dus, gelukkig maar, geen HSG-er die vals speelt!
Ook de KNSB heeft inmiddels straffen uitgedeeld aan valsspelers, zie https://www.schaken.nl/nieuws/online-schaken-speel-eerlijk : “Hoewel verreweg de meeste schakers eerlijk en sportief hun partijen spelen, hebben enkele spelers vals gespeeld door gebruik te maken van een schaakprogramma. We hebben deze spelers inmiddels voor een half jaar geschorst voor alle online schaakactiviteiten van de KNSB.“
De verleiding om een schaakprogramma te gebruiken tijdens een partij vind ik niet groot, maar als ik een nieuwe opening aan het bestuderen ben en dat openingenboek ligt naast mij, terwijl ik aan het schaken ben, dan is de verleiding heel erg groot om toch even stiekem te kijken welke zet nu het beste is volgens het boek! Dit is overigens ook wel de reden dat ik geen interne competitie (met langzaam tempo, waardoor je nog veel meer tijd hebt om vals te spelen) of play-offs wil spelen via internet.
Nee, ik heb nog niet toegegeven aan die verleiding, mede ook omdat ik vaak ‘scheidsrechter’ Ellie naast mij heb zitten en dat zal verklappen als ik vals speel! Maar hoeveel spelers hebben een scheidsrechter naast zich?
Johan Lindeman
NL 
EN
Wat een vermakelijk stuk! Goed geschreven.